دست نوشته های یک داور شطرنج:
اگر بازیکن ساعت را نزد چه باید کرد؟
به قلم گورت گیسن، برگردان از غلامرضا خواجویی نژاد
ویراستار: داور فیده دکتر علیرضا موسی علی
یکی از جنبه های آموزشی و مهم شطرنج که کاربرد و هواخواه بسیاری به خصوص در کشور عزیزمان،ایران دارد، بحث داوری شطرنج است.هر ساله کتاب قوانین شطرنج با ویرایش و اصلاحیه جدید راهی بازار می شود اما باید اذعان کرد که این کتاب تنها در برگیرنده قوانین کلی شطرنج است و هنگامی که این قوانین در مرحله عمل قرار می گیرند مسائل بغرنجی را پیش می آورند که نه تنها بازیکنان بلکه بسیاری از داوران در مواجهه با آن و اجرای قوانین مواضع متفاوتی اعمال می کنند. "گورت گیسن" داور شناخته شده شطرنج جهان که قضاوت های وی در مسابقات بسیار بزرگی در یاد و خاطره علاقمندان شطرنج حک شده است در سلسله مقالاتی در پایگاه خبری آموزشی کافه شطرنج به سوالات علاقه مندان به داوری شطرنج از سرتاسر جهان پاسخ می دهد که در ادامه مطلب، برگردان جدیدترین بخش از آن که در ماه آوریل منتشر شده است را ملاحظه می فرمایید:
سوال: "گورت" عزیز، بگذارید من راهی را پیشنهاد دهم که حلال بسیاری مسائلی که در اثر کامل نشدن حرکت به وجود می آید. به طور اصولی این مشکل از یکی از وضعیت های زیر سرچشمه می گیرد.
1- بازیکن قصد زدن تکمه ساعت را دارد اما حریف در انجام حرکت شتاب می کند.
2- بازیکن به صورت ساده ای فراموش می کند تا ساعت را بزند (یک یا چندین بار) و بازی با حرکت یا حرکات بعدی ادامه می یابد.
بند 6.7 حرکت کامل را چنین تعریف می کند.
"در حین بازی ، هر بازیکن پس از انجام دادن حرکت خود در صفحه شطرنج باید ساعت خودش را متوقف کند و ساعت حریف را به کار اندازد. بازیکن باید همواره اجازه متوقف کردن ساعت خود را داشته باشد. تا بازیکن ساعت خود را متوقف نکرده باشد، حرکت او کامل به حساب نخواهد آمد، مگر آن که حرکت انجام شده به بازی خاتمه دهد. (نگاه کنید به ماده های 5-1 (الف)، 5-2 (الف)، (ب)، (ج)، و 9-6)"
من پیشنهاد می کنم تا این قانون را بدین صورت تغییر دهید. (نکات تغییراتی به صورت کلمات پررنگ و منحنی وار مشخص شده اند)
"در طول یک بازی بازیکنی که حرکتش را بر روی صفحه انجام داده است باید ساعتش را متوقف کند و ساعت حریف را به کار اندازد. بازیکن همیشه باید اجازه متوقف کردن ساعتش را داشته باشد. حرکت انجام شده این بازیکن تا زمانی که ساعتش را متوقف نکرده است کامل نیست به جز در مواردی که حرکت به بازی پایان می دهد (بندهای 5.1a،5.2a، 5.2b،5.2c و 9.6) و یا حریف حرکت بعدی اش را انجام می دهد.
"زمان بین انجام دادن حرکت بر روی صفحه شطرنج، متوقف کردن ساعت خود و به کار انداختن ساعت حریف باید به عنوان زمان مربوط به بازیکن منظور شود."
به هر حال ،در بند 1.1 . 6.7 به کار بردن کلمه "انجام دادن" به نظر نامفهوم می آید. اگر پیشنهاد من مورد قبول واقع شد. عبارت"ساختن" با "انجام دادن" تعویض شود.
با تقدیم احترام، سرجیو پاگانو از ایتالیا
پاسخ: من نشستی با هیات مدیره کمیته قوانین و برگزاری مسابقات در پایان این ماه خواهم داشتم و در مورد پیشنهاد شما به بحث خواهیم نشست. من اطمینان دارم که این راه حل مشکل است. اگر چه به شخصه من عبارت "ساختن" را بر "انجام دادن" ترجیح می دهم اما این یک نکته اصلی نیست.
گورت گیسن سرشناس ترین داور بین المللی شطرنج جهان
سوال: "گورت گیسن" عزیز، شما همیشه ابراز داشته اید که یک بازیکن هنگامی نوبت حرکتش است که حریف حرکتش را انجام داده باشد، اگر حریف حرکتش را انجام داده باشد ولی ساعتش را نزند در این صورت بازیکنی که نوبت حرکتش است ممکن است حرکتش را در زمان تفکر حریف انجام دهد و بدین ترتیب سلسله مراتب زیر به طور کامل رعایت شده است:
1. بازیکن "الف" حرکت را انجام می دهد.
2. بازیکن "ب" حرکت را انجام می دهد.
3. بازیکن "الف" ساعتش را می زند.
4. بازیکن "ب" ساعتش را می زند.
شما در یکی از مطالبتان چنین عنوان کرده اید:
یک سلسله مرتب از سه بار تنها زدن ساعت بدون انجام هیچ حرکتی توسط یکی از بازیکنان ممنوع است. بنابراین، شما در مورد ماجرای زیر چه فکر می کنید:
1. بازیکن "الف" نوبت حرکتش است و ساعتش کار می کند.
2. بازیکن "الف" حرکتش را انجام می دهد. (بدون اینکه ساعتش را بزند)
3. بازیکن "ب" به سرعت حرکت حریف را پاسخ می دهد. (نمی تواند ساعت را بزند)
4. بازیکن "الف" حرکت دیگر را انجام می دهد و ساعتش را می زند.
5. بازیکن "ب" می خواهد ساعت را بدون انجام دادن حرکتی بزند. در نوبت حرکتش در گام سوم (با توجه به این که ممکن است پاداش دریافت زمان اضافی با انجام حرکت را دریافت کند) در حالی که وی نوبت حرکتش است و این امر موجب می شود تا ساعت برای سومین بار متوالی زده شود. طبق اظهارات شما این امر ممنوع است.
به نظر می رسد که بازیکن "ب" امکان متوقف کردن ساعتش پس از گام سوم را ندارد و شاید یک پاداش حرکت را از دست دهد. آیا این امر تقصیر خودش است برای این که در زمان تفکر حریف حرکتش را انجام داده است؟ و یا می تواند ساعتش را به هر حال بزند؟ آیا می تواند داور را فرا خواند و یک پاداش زمان انجام حرکت برای خود و حریف تقاضا کند؟ بسیار سپاسگزارم!
جورج ویسبرود از آلمان
پاسخ: من چنین وضعیت خاصی که شما طرح کردید را شاهد نبوده ام. به هر حال، در چنین وضعیتی سعی می کنم تا موضوع را حل کنم. نمی توان بازیکن "الف" را به این خاطر که بازیکن "ب" ساعت را نزده ملامت کرد. شما درست می گویید بازیکن "ب" یک پاداش زمان حرکت از دست می دهد، و این به خاطر اشتباه بازیکن "ب" است. اگر بازیکن" ب" از من درخواست زمان پاداش انجام حرکت کند من درخواستش را رد می کنم. تنها مشکلی که من در اینجا می بینم مشکل شمارنده حرکات است که در اینجا به کار برده شده است.
برای این که موضوع را از منظر پیچیده تری دنبال کنیم من نظر شما را به بند 13.6 از قوانین شطرنج جلب می کنم:
"داور نباید در بازی مداخله کند، مگر آن که در مواردی که در قوانین شطرنج مشخص شده است. او نباید تعداد حرکات انجام شده را نشان دهد. مگر در اجرای ماده 8-5 به هنگامی که حداقل یک پرچم افتاده باشد. داور باید از آگاه کردن بازیکن به این نکته که حریفش حرکتی را به طور کامل انجام داده یا این که بازیکن تکمه ساعتش را نزده است خودداری کند."
این بدین معناست که داور نمی تواند در وضعیت مطرح شده دخالت کند.
سوال: "گورت" عزیز، من در مورد سوالات ماه فوریه 2012 نظراتی دارم. به عنوان تکرار: در تمامی موارد بازیکن "الف" مهره سفید را در اختیار دارد و بازیکن "ب" با مهره سیاه بازی می کند.
نمونه اول: با توجه به پرسش "جرج ویسبرود" از آلمان:
1- سفید حرکت چهلم خود را انجام می دهد و ساعت را می زند.
2- بازیکن سیاه (که زمان کمتری در اختیار دارد) حرکت چهلم خود را انجام می دهد اما ساعت را نمی زند. (بنا به مسائلی فراموش می کند و یا اینکه فکر می کند که با توجه به گام سوم، مجاز به زدن ساعت نبوده است)
3- سفید حرکت چهل و یکم را انجام می دهد. (نمی تواند ساعت را بزند به دلیل اینکه حریف ساعت را در گام دوم نزده است)
4- پرچم ساعت سیاه می افتد.
داور ناظر تمامی این صحنه ها می باشد.
حالا سوال من: آیا بازیکن سیاه مطابق با بند 6.9 بازنده شده است؟ در حالی که چهل حرکت خود را کامل نکرده است.
برای من بسیار واضح است که بازیکن سیاه حرکت چهلم خود را کامل نکرده و داور ناظر این امر بوده است. اما این بدان معنی نیست که چهل حرکتش را کامل نکرده است. در واقع این به چه معنی است؟ اگر فرض بگیریم که وی تمامی هر یک از حرکاتش را به درستی کامل کرده باشد، لذا حرکت چهلمش را انجام داده و کامل کرده است به همبن دلیل وی چهل حرکت را کامل کرده است. اما هنگامی موضوع دچار شبهه می شود که یک یا هر دو بازیکن برخی حرکات را کامل نکرده باشند. اما باید خاطرنشان کرد که بند 6.9 به طور دقیق معین نکرده است که چه هنگام یک بازیکن چهل حرکت را کامل کرده است.
بگذارید برخی وضعیت هایی که در تعربف بند 6.9 شبهه ایجاد می کند را برشماریم.
نمونه دوم: هر دو بازیکن "الف" و "ب" از حرکت 37 در تنگی وقت قرار دارند. هر دو بازیکن حرکات را بلیتس وار بدون اینکه ساعت بزنند انجام می دهند. در حرکت چهل سوم پرچم ساعت در حال کار بازیکن "ب" می افتد. بازیکن "الف" مدعی می شود که بازیکن "ب" به دلیل افتادن زمانش بازنده است. در حقیقت بازیکن "ب" حرکاتش را از حرکت سی و هفتم تا چهل و سوم کامل نکرده است. با توجه به قانون جاری به نظر می رسد که ادعای بازیکن "الف" قابل تصدیق است.
نمونه سوم: همانند نمونه دوم، به جز اینکه پس از حرکت چهل و سوم سیاه در پایان حرکتش را با زدن ساعت کامل می کند و سپس پرچم ساعت سفید می افتد. بازیکن سیاه در این وضعیت ادعای بازنده شدن حریف به دلیل افتادن پرچم ساعتش را می کند و این در حالی است که بازیکن سیاه هیچ یک از حرکات سی و هشتم تا چهل و سومش را کامل نکرده است. به نظر می رسد که ادعای بازیکن سیاه وارد است با آن که وی با کامل کردن حرکت چهل و سومین خود در واقع حرکات قبلی سفید را کامل کرده است. (در قوانین شطرنج چیزی که مشخص کننده این مسئله باشد، نیامده است) بنابراین بازیکن سفید این ادعای بازیکن سیاه را عیر منصفانه می داند چرا که با توجه به اینکه ساعت بازیکن سیاه در حال کار کردن بوده است هرگز فرصت کامل کردن حرکاتش را نداشته است.
نمونه چهارم: فرض بگیرید که بازیکن "ب" (سیاه) بازیکنی بد جنسی باشد، بازیکن سیاه حرکت سی و نهم خود را انجام می دهد بدون آن که ساعتش را بزند. بازیکن "الف" به سرعت در پاسخ حرکت چهلم خود را انجام می دهد و محرز است که نمی تواند ساعت را با توجه به اینکه ساعت حریف زده نشده است، بزند. در ادامه بازیکن سیاه به درستی حرکت چهلم خود را انجام می دهد و ساعتش را می زند. فرض کنید که داور شاهد این صحنه ها باشد و نظارت عالیه بر این بازی داشته باشد و به این خاطر نمی تواند آنچه را که شاهد بوده، تکذیب کند. بازیکن "الف" شروع به تفکر بر روی حرکت چهل و یکم می کند و از کامل شدن حرکت چهلم حریف غافل می ماند در حالی که حرکت چهلم خودش کامل نشده است. وی فکر می کند که یک ساعت در کنترل زمانی دوم به ساعتش افزوده شده است اما این در حالی است که تنها چند دقیقه زمان برایش باقی نمانده است. بازیکن سیاه ادعا می کند که پرچم ساعت سفید افتاده است. داور می پذیرد که به روشنی شاهد افتادن پرچم ساعت سفید در حالی بوده است که حرکت چهلم این بازیکن و همینطور حرکت سی و نهم سیاه کامل نشده است. داور احساس می کند که ناعادلانه است که اگر بگوید بازیکن "الف" به دلیل تمام شدن زمان بازنده شده است اما افتادن پرچم بدون چون و چرا موید این نکته است. آیا به ظاهر سفید چهل حرکت را کامل نکرده است؟ سیاه هم چهل حرکتش کامل نشده است اما پرچم ساعتش نیافتاده است. به نظر می رسد با توجه قوانین و به دلیل افتادن پرچم ساعت، بازیکن سفید بازنده است.
پیشنهاد من این است که بند 6.9 از قوانین شطرنج را به صورت روشن تری از اینکه چه موقع تعداد حرکات تعیین شده کامل می شود را مورد ملاحظه قرار داد.
پیشنهاد می کنم که بند 6.9 را به صورت زیر مورد بازنویسی قرار دهید. (موارد پیشنهاد شده به صورت پررنگ مشخص شده است )
"غیر از موارد مشمول ماده های 5-1الف، و ب، یا 5-2 الف و ب و ج، اگر بازیکنی تعداد حرکت های مقرر را در زمان مشخص شده انجام نداده باشد، بازی را باخته است. لازم است تا بازیکن حرکت آخر خود را با زدن ساعت بدون اینکه پرچم ساعتش افتاده باشد، کامل کند و یا حریفش حرکتی را در جواب حرکت آخر وی انجام دهد. اما اگر پوزیسیون طوری باشد که حریف نتواند شاه بازیکن را با هیچ سلسله حرکت های قانونی ممکن کیش و مات کند، بازی مساوی است."
با این تعریف می توان تمامی افتادن پرچم ساعت در نمونه های عنوان شده یک تا چهار را مبرا ساخت. با نظر به نمونه اول بدین گونه معنی می شود که هنگامی بازیکن "ب" بر روی حرکت چهل و یکم فکر می کند ساعتش به طور واقعی برای انجام حرکت چهل و یکم کار می کند و نه برای حرکت چهلم. (که در این حالت حرکت انجام شده اما کامل نشده است) من فکر می کنم که این امر بسته به شعور باطنی هر بازیکن دارد که چگونه به این وضعیت می نگرند.
مزیت این تعریف این است که کامل کردن آخرین حرکت بدون افتا ن پرچم را به روشنی لازم الاجرا می کند. برخی بازیکنان فکر می کنند که اگر چهل حرکت را در دو ساعت انجام دهند منوط به افتادن پرچم ساعت درست در لحظه انجام حرکت و کامل شدن حرکت چهلم نمی باشد. این باور نادرست به این علت است که بسیاری فکر می کنند انجام تعداد حرکات مشخص در مدت زمان تخصیص یافته کفایت می کند. اما مدت زمان تخصیص یافته به چه معنی است؟ با نظر به بند 6.9 ابن معنی صریح عنوان شده است.
بگذارید با نگاهی به وضعیتی شبیه به نمونه اول ببینیم که این تعریف چگونه با قوانبن جدبد سازگاری دارد.
نمونه پنجم: بازیکن "ب" حرکت چهلم خود را انجام می دهد و در همین حین پرچم ساعتش می افتد اما هیچ یک از بازیکنان و همینطور داور متوجه این امر نمی شوند. بازیکن سفید چند دقیقه ای بر روی حرکت چهل و یکم خود فکر می کند و به نشانه انجام حرکت مهره ای را لمس می کند و قصد رها کردن آن را در خانه ای دارد که متوجه افتادن پرچم ساعت حریف می شود و وضعیت را به داور اطلاع می دهد. (فرض دیگر بر این است که مهره رها شده اما این حرکت یک حرکت قانونی نبوده است و در واقع هنوز حرکتی انجام نشده است) ادعا باید قابل تصدیق باشد در حالی که حرکتی در پاسخ به حرکت حریف انجام نشده است. اگر مهره در خانه قانونی رها شود (بدون زدن ساعت) در این صورت تکلیف ادعای مطرح شده در مورد افتادن پرچم بازیکن سیاه چه می شود.
جسپر نورگارد از مکزیک
پاسخ: نمونه اول: "تمامی صحنه ها توسط داور مشاهده شده است." به عقیده من این گفته شما بدین معنی است که داور در صحنه حاضر بوده، بازی را دنبال می کرده، مشاهده کرده که بازیکن سفید حرکت چهلم خود را کامل کرده، مشاهده کرده که بازیکن سیاه حرکت چهلم خود را انجام داده و پرچم ساعت بازیکن سیاه افتاده است.
بند 6.7 معنی کامل کردن حرکت را چنین معنی می کند:
"در حین بازی ، هر بازیکن پس از انجام دادن حرکت خود در صفحه شطرنج باید ساعت خود را متوقف کند و ساعت حریف را به کار اندازد. بازیکن باید همواره اجازه متوقف کردن ساعت خود را داشته باشد. تا بازیکن ساعت خود را متوقف نکرده باشد، حرکت او کامل به حساب نخواهد آمد، مگر آن که حرکت انجام شده به بازی خاتمه دهد. (نگاه کنید به ماده های 5-1(الف)، 5-2 (الف)، (ب)، (ج)، و 9-6)
من با نظر شما در این مورد که بند 6.7 تعریف دقیقی از معنی کامل کردن یک حرکت نداده است موافقم، اما اما ترکیب جملات دو و سه آن را حداقل برای من روشن می سازد. یک حرکت هنگامی کامل تلقی می شود که بازیکن ساعت خود را متوقف کند. (تنها ساعت خود را و نه هر دو ساعت را!)
بند 6.9 به نظر صریح تر می آید:
"غیر از موارد مشمول ماده های 5-1الف،و ب، یا 5-2 الف و ب و ج، اگر بازیکنی تعداد حرکت های مقرر را در زمان مشخص شده انجام نداده باشد، بازی را باخته است. اما اگر پوزوسیون طوری باشد که حریف نتواند شاه بازیکن را با هیچ سلسله حرکت های قانونی ممکن کیش و مات کند، بازی مساوی است.
من از روی تعمد نوشتم به نظر واضح تر می رسد، برای این که شاید احتیاج باشد تا چیزی به آن اضافه کنیم، من اطمینان ندارم که راه حل پیشنهادی شما تمامی مسائل مربوط به آن را حل می کند. ما در این مورد موضوع را در نشست بعدی هیات رییسه کمیته داوران فدراسیون جهانی شطرنج در اواخر این ماه به بحث خواهیم گذاشت.
نمونه دوم: مطابق با نوشته نگاشته شده، حق با شماست. اما تمامی داوران – این در حالی است که حداقل امیدوارم – رای به ادامه بازی می دهند، زیرا بیش از چهل حرکت انجام شده است.
نمونه سوم: به نمونه دوم مراجعه کنید.
بگذارید به خاطر عنوان کردن این مورد به شما تبریک بگویم. در واقع ابن ادعا خنده دار و در عین حال باید گفت حریف بسیار بد جنس است. اما من فکر می کنم که شما یک اشتباه مرتکب شدید. یک بازیکن هر زمان مجاز به زدن ساعتش پس از انجام حرکت می باشد. شما فرض گرفته اید که زدن ساعت پس از انجام حرکت چهلم مرتبط با حرکت سی و نهم است. این زدن ساعت به حرکت چهلم مرتبط می شود و بازیکن نمی تواند از حد زمانی تجاوز کند.
نمونه پنجم: من با نظر شما در مورد بخش اول از نمونه پنجم موافقم. بازیکن سیاه تعداد حرکات لازم را کامل نکرده است، لذا بازی بازنده بازی می باشد.
من با نتیجه گیری شما در بخش آخرین پاراگراف پنجم موافق نیستم. شما ذکر کرده اید که بازیکن سفید ساعت را نزده است و پرچمش افتاده است. پس به نظر من بسیار روشن است که بازیکن حرکت چهلمش را کامل نکرده است. بنابراین بازیکن سیاه در این بازی بازنده است.
اگر بازیکن سفید ساعت را پس از حرکت چهل و یکم خود زده باشد، وضعیت فرق می کند. در این مورد، مشخص نیست که پرچم ساعت چه هنگام پس از انجام حرکت چهلم و یا چهل و یکمش افتاده است. بنابراین ما باید به بند 6.8 رجوع کنیم:
"پرچم موقعی سقوط کرده محسوب می شود که داور این امر را مشاهده کرده باشد، یا یکی از بازیکنان به درستی مدعی چنین امری شده باشد."
در اینجا این ادعا پس از حرکت چهل و یکم سفید مطرح شده است بنابراین بازی باید ادامه یابد.
سوال: آقای گیسن عزیز، من یک داور اهل سریلانکا علاقمند به مطالب شما هستم. من سوالی مربوط به مطلب شما در ماه فوریه دارم که چنین نوشته شده بود:
1- "سفید حرکت چهلم را انجام می دهد و ساعت را می زند."
2- "سیاه (که زمان کمتری در اختیار دارد) حرکت چهلم را انجام می دهد اما ساعت را نمی زند."
3- "سفید حرکت چهل و یکم خود را انجام می دهد. (نمی تواند ساعت را بزند زیرا بازیکن سیاه در گام دوم ساعت را نزده است)
4- "پرچم ساعت سیاه می افتد."
سوالات من:
1. برای کامل کردن یک حرکت بازیکن باید ساعت خود را متوقف کند و مطابق با قوانین فیده، تنها حرکت دادن مهره کفایت نمی کند. بنابراین قبل از آنکه بازیکن سیاه ساعت را بزند، بازیکن سفید حرکت غیر قانونی انجام می دهد، زیرا بازیکن زمانی مجاز به انجام حرکت است که حریف حرکتش را کامل کرده باشد. آیا این یک عمل غیر قانونی به شمار نمی رود؟
2.1. داور شاهد تمامی اتفاقات بازی است، بنابراین می بیند که بازیکنان حرکت چهلم خود را انجام داده اند. (اما سیاه پس از انجام حرکت چهلم خود ساعت را نزده است). از این رو آن ها یک ساعت زمان بعدی را در ادامه بازی دریافت می کنند.
و یا 2.2. بازیکن سیاه بازی را باخته است به دلیل اینکه حرکت چهلم خود را کامل نکرده است.
من با دو پاسخ داده شده سردرگم شده ام برای این که گر چه بازیکن سیاه بازی را باخته است اما این در حالی است که در ادامه عنوان شده با توجه به اینکه داور شاهد افتادن پرچم بوده بازی باید ادامه یابد. لطفاً این موضوع را برای من روشن سازید. از مطالب شما بسیار سپاسگذارم.
مالیث آکالانکا (سریلانکا)
پاسخ:شاید از کلمه "شاهد بودن" در این مورد برداشت اشتباه کرده اید. داور افتادن پرچم را دیده است اما عکس العملی انجام نداده و یا مشخص نکرده است که این اتفاق پس از انجام چهل حرکت روی داده است. به عقیده من وی می باید در این مورد دخالت کند. اگر داور دخالت نکند و هیچ یک از بازیکنان مدعی افتادن پرچم نشوند در این صورت بازی باید ادامه یابد. وانگهی، من توصیه می کنم که دو پرسش و پاسخ قبلی را به دقت مطالعه فرمایید. سوالات بسیار جالب توجه هستند و من اطمینان ندارم که پاسخ ها مورد ملاحظه شما قرار گرفته اند.
سوال: "گورت" عزیز، آیا بازیکنی می تواند با برگه ثبت ناقص ادعای تساوی یا برد کند؟ هیج قانونی در قوانین مصوبه فیده در این مورد که یک بازیکن می تواند ادعای برد با برگه ثبت کامل کند، مشخص نشده است اما در تنها در مورد نتایج بازی صحبت به میان آمده است. از روشنگری های شما سپاسگذارم، بسیاری از بازیکنان برگه ثبت ناقص را تنها با درج نتیجه بازی به داور تسلیم می کنند. چه تنبیهی برای این نوع بازیکنان می توان متحمل دانست؟
جیمز نئو از فیلیپین
سوال: "گورت" عزیز، آیا بازیکنی می تواند با برگه ثبت ناقص ادعای تساوی یا برد کند؟ هیج قانونی در قوانین مصوبه فیده در این مورد که یک بازیکن می تواند ادعای برد با برگه ثبت کامل کند، مشخص نشده است اما در تنها در مورد نتایج بازی صحبت به میان آمده است. از روشنگری های شما سپاسگذارم، بسیاری از بازیکنان برگه ثبت ناقص را تنها با درج نتیجه بازی به داور تسلیم می کنند. چه تنبیهی برای این نوع بازیکنان می توان متحمل دانست؟
جیمز نئو از فیلیپین
پاسخ: شما درست می فرمایید. هیچ بند قانونی در مورد این که بازیکنان باید با برگه ثبت کامل نتیجه بازی را ارائه دهند، نوشته نشده است. نتیجه اینکه در بسیاری موارد داور باید بداند که در بازی چه اتفاقاتی افتاده است. این در وضعیت های ادعای تساوی پیش می آید و در وضعیت هایی که بازیکنی ادعا می کند که حریف از حد زمانی مقرر تجاوز کرده است. و هنگامی این امر مشکل می شود که دو برگه ثبت ارائه شده پس از بازی ناقص می باشند و همچنین نتایج ثبت شده بر روی آن ها هم فرق دارند. هر چند چنین مواردی نادر هستند. این امر یک بار در یک دوره مسابقات آزاد، برای من اتفاق افتاد: خوشبختانه من بازیکنان را مجاب به کامل کردن برگه های ثبت و تایید نتیجه بازی کردم.
من از آن دسته از کسانی نیستم که برای هر نوع خطایی جریمه در نظر بگیرم اما در برخی موارد لازم است. در مورد کامل نبودن برگه های ثبت، باید بازیکنان را مجبور به کامل کردن این امر نمود که این خود بهترین جریمه است.
با نظر به سوال اول شما، من پیشنهادی را در نشست هیات داوران فیده جهت بحث در مورد این نکته که بازیکن مدعی نتیجه باید با برگه ثبت کامل ادعایش را ارائه کند. همانند آنچه در قوانین مصوبه شطرنج ایالات متحده امریکا پیش بینی شده است. به عقیده من هنگامی یک ادعا قابل قبول است که بازیکن مدرکی دال بر درست بودن ادعایش ارائه دهد.
سوال: "گورت" عزیز، در مطلب ماه مارچ 2012 شما ذکر کرده اید که یک بازیکن نباید به حریف اعلام کیش کند. اما آیا مجاز به گفتن کلمه کیش است؟ من دریافته ام که طبق عادت سخت است که از آن اجتناب کرد به خصوص وقتی که حریف چند حرکت کیش دهنده را به صورت مکرر انجام می دهد و هر بار کلمه کیش را بر زبان می آورد. من فکر می کنم که یک بازیکن در صورتی باید در طول بازی حرف بزند که تنها قوانین آن را مجاز دانسته باشد، همانند هنگامی که بازیکن قصد پیشنهاد تساوی، تسلیم شدن و یا اعلام قصد مرتب کردن مهره ای را دارد. آیا شما با این گفته موافقید؟
با تشکر، بی. ینسن از دانمارک
پاسخ: شما درست می فرمایید. اما من می توانم درک کنم که برخی بازیکنان (به ویژه بازیکنان مسن) به صورت مودبانه اعلام می کنند که شاه حریف را کیش کرده اند. اما به صورت عادلانه باید در نظر داشت که در هیچ زمان از بازی نباید عملی را انجام داد که بر تمرکز حریف اثر سوء بگذارد. ساده ترین راه اطلاع دادن به حریف در هنگامی است که این اعلام برای حربف لازم است و حریف از این کرده شما متشکر باشد. اما در واقع دلیلی برای تکرار آن وجود ندارد.
سوال: سلام "گورت"، داور باید بر اجرای قوانین مراقبت کامل داشته باشد. یکی از این موارد این است که بازیکنان حرکات را بر روی برگه ثبت به صورت خوانا و قانونی بنویسند. من اغلب یسیاری از برگه های ثبت را دیده ام که ناخوانا و غیر قانونی نگاشته شده اند و تا به حال موردی را ندیده ام که طی آن بازیکنی به خاطر ناخوانا و یا غیر قانونی نگاشتن برگه ثبت تنبیه شده باشد. اگر چنین شود چه نوع تنبیهی را می توان برای آن در نظر گرفت؟
روز خوبی داشته باشید، بروس پولارد از نیوزیلند
پاسخ: کلمه غیر قانونی جای بحث دارد. به طور عموم امکان دارد که بتوان حرکات ثبت شده را خواند. من تنها در یک مورد، بازیکنی را دیدم که نوشته هایش به صورت غیر قانونی بود. او شروع به نوشتن به صورت منطقی کرد. اما پس از سپری شدن بیست حرکت و هنگامی که درتنگی وقت قرار گرفت طوری حرکات را ثبت می کرد که قابل خواندن نبود. بیش از این فراموش می کرد که حرکات را ثبت کند و هنگامی که داور متوجه این امر شد، وی را مجبور به نوشتن حرکاتی که از قلم انداخته بود کرد و او هم چنین کرد. به عقیده من این بازیکن در اثر فشارهای عصبی از حریف برای کامل کردن برگه ثبتش استمداد می طلبد که در این صورت باید چند دقیقه از زمان تفکرش به نشانه تنبیه کسر شود.
من تا به حال بازیکنی را به خاطر دست خطش تنبیه نکرده ام و چنین موردی را سراغ ندارم. چه نوع تنبیهی را باید در نظر گرفت؟ یک هشدار و یا کم کردن چند دقیقه از وقتش و یا اضافه کردن چند دقیقه به وقت حریف را می توان به عنوان جریمه تنبیهی اعمال کرد. اما به طور حتم نباید جریمه طوری باشد که به باخت بازیکن منتهی شود.
سوال: "گورت" عزیز، در یک دوره مسابقه در مصر بازیکنی (که در تنگی وقت قرار داشت) به داور اطلاع داد که باید به دستشویی برود. داور که عنوان داوری فدراسیون جهانی شطرنج را داشت به او گفت: در وقت خودت. من که سر داور مسابقه بودم هنگامی که از این وضعیت مطلع شدم، متوجه شدم که بازیکن در وضعیت بازنده ای قرار دارد. من دخالت نکردم. چند دقیقه بعد این بازیکن بازی را باخت. نظر شما در مورد تصمیم اتخاذه شده توسط داور چیست؟ با تقدیم احترام.
داور بین المللی احمد یحیی از مصر
پاسخ: شما نوشته اید که "داور گفت در وقت خودت" معنی این پاسخ چیست؟ چندین امکان وجود دارد:
1- بسیار خوب، اما در طی غیبت ،ساعت شما باید کار کند.
2- بسیار خوب، شما می توانید هنگامی که ساعت شما در حال کار کردن است و نوبت حرکت با شماست بروید.
3- بسیار خوب، وقتی که نوبت حرکت شماست، ساعت شما در حال کار کردن است و ما آن را متوقف نخواهیم کرد.
4- بسیار خوب، شما باید منتظر انجام حرکت حریف بمانید و پس از آن بروید.
پاسخ سوم تنها پاسخ صحیح است. اگر منظور داور از گفته اش به غیر از از سه گزینه مطرح شده باشد در این صورت عمل وی اشتباه بوده است.
در پایان من نظر شما را به آخرین جمله ار بند 12.2 از قوانین شطرنج جلب می کنم: "بازیکنی که نوبت حرکتش است اجازه ندارد تا سالن محل برگزاری مسابقه را مگر با اجازه داور مسابقه ترک کند."
استفاده ار این مطلب تنها با ذکر منبع پایگاه شطرنجیان و برگردان غلامرضا خواجویی نژاد بلا مانع است.
نقل از سایت شطرنجیان